İklim Değişikliği: Türkiye - İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi

[civanpercemi]

Türkiye’de Sera Gazı Salımlarının Azaltması Amacıyla Kullanılabilecek Olan

Teknolojik, Sosyo-ekonomik ve Davranışsal Seçenekler

Lahey Konferansı’nda alınan karar gereğince, Türkiye’nin Ek II’den çıkarak İDÇS’ye bir

Ek I ülkesi olarak taraf olma isteği, Kasım 2001’de Fas’ın Marakeş kentinde yapılan 7. Taraflar

Konferansı’nda ilgili organlarca görüşülerek kabul edilmiştir. Bunun sonucunda, TK, Türkiye’nin

isminin Ek II listesinden silinmesini kararlaştırmıştır. Bu yüzden, Türkiye’nin, kendisine en

uygun politika araçları ile bunların uygulanmasını sağlayacak olan yasal önlemleri ve çok

sektörlü/çok kullanıcılı programları, kalkınma hedeflerini, önceliklerini, özel koşullarını ve

gereksinimlerini dikkate alarak bir an önce belirlemesi gerekmektedir.

Türkiye’nin gelecek 20 yılda sera gazı salımlarını azaltmak amacıyla yararlanabileceği

yeni bilimsel ve teknik/teknolojik olanaklar, önlemler ve bazı makro politika araçları,

Türkiye’nin gelecekteki olanakları ve gereksinimleri de dikkate alınarak aşağıda verilmiştir

(IPCC, 2001c; Türkeş, 2001c):

1) Enerji temininde ve CO2’nin fiziksel uzaklaştırılmasında yeni teknolojik

seçenekler

(i) Fosit yakıtlı elektrik üretiminde daha verimli, ekonomik ve temiz yakma

teknolojilerinin kullanımının arttırılması:

- Atmosferik akışkan yatak ve basınçlı akışkan yatak teknolojileri,

- Birleşik çevrim gaz türbini (CCGT) teknolojisi,

- Bütüncül gazlaştırma birleşik çevrim (IGCC) teknolojisi,

- Kojenerasyon sistemleri,

- Yakıt hücreleri.

(ii) Yenilenebilir enerji çevrim teknolojilerinden yararlanarak, yenilenebilir enerji

kaynaklarının birincil enerji kaynakları içindeki payının arttırılması:

- Su gücü,

- Biyokütle çevrimi,

- Rüzgar gücü,

- Güneş enerjisi,

- Jeotermal enerji.

(iii) Fosil yakıt kalitesinin iyileştirilmesi ve karbon içeriği daha düşük fosil yakıtlara

geçiş;

(iv) CO2’nin fiziksel olarak uzaklaştırılması teknolojileri (CO2’nin yeraltında

depolanmasıyla birlikte akışkan gazların ve yakıtların dekarbonizasyonu, vb.);

(v) Üretimden, ulaştırmadan, çevrimden ve dağıtımdan kaynaklanan sera gazı

salımlarının azaltılması.

2) Ulaştırma ve Taşımacılık Sektörü:

(i) Hibrit elektrik motorlu araçlar;

(ii) Hafif yapı malzemelerinin kullanımının arttırılması;

(iii) Doğrudan enjeksiyonlu benzin ve dizel motorlarının yaygınlaştırılması;

(iv) Otomobil yakıt hücrelerinin geliştirilmesi ve kullanımının yaygınlaştırılması;

(v) Salımların tam yakıt döngüsüyle azaltması;

(vi) Biyoyakıtların geliştirilmesi ve kullanımının yaygınlaştırılması;

(vii) Deniz taşımacılığının verimliliğinin arttırılması ve yaygınlaştırılması;

(viii) Kamyon taşımacılığında, turbo dizel motorlu kamyonların yaygınlaştırılması;

(ix) Sürdürülebilir Ulaştırma Sistemleri:

- Ulaştırma ve kent içi trafik sistemlerinin, motorlu taşıtların daha az yakıt

tüketmelerini sağlayabilecek biçimde düzenlenmesi; ve

- Kent içinde raylı toplu taşımacılığın, şehirlerarası yük ve yolcu

taşımacılığında demiryollarının ve denizyollarının önemsenmesi ve

uygulanması, vb.

3) İmalat Sanayii:

(i) Yakıt dönüşümü;

(ii) Yenilenebilir enerjilerin kullanımının arttırılması;

(iii) Malzeme verimliliğinin iyileştirilmesi;

(iv) Enerji verimliliğinin ve tasarrufunun arttırılması.

4) Tarım ve Ormancılık Sektörleri ve Enerji Ürünleri:

(i) Yönetim tekniklerinin güçlendirilmesi;

(ii) Ormanlaştırma ve yeniden ormanlaştırmanın arttırılması, ormansızlaştırmanın

önlenmesi;

(iii) Bozulan tarım arazilerinin ve çayır/meraların onarılması;

(iv) Tarımsal ormancılığın özendirilmesini içeren gelişmiş orman, çayır/mera ve tarım

arazisi yönetimi;

(v) Yeni teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanımının arttırılması;

(vi) Ürün ve hayvan artık ve atıklarının değerlendirilmesi;

(vii) Toprak çözümlemelerini ve bitki gereksinimini dikkate alan azotlu gübre

kullanımı;

(viii) Geviş getiren hayvanların ıslahı ve yem kalitesinin iyileştirilmesi;

(ix) Bilimsel ve teknolojik gelişmelere ve yeniliklere yönelik olumlu davranış

değişikliklerinin desteklenmesi

[civanpercemi]

5) Bina/Hizmet Sektörü:

(i) Bütüncül Bina Tasarımı;

Vizyon 2023: Bilim ve Teknoloji Stratejileri Teknoloji Öngörü Projesi, Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Paneli Vizyon ve Öngörü Raporu için

hazırlanmıştır (Ekim, 2002)

(ii) Elektrikli alet ve araçlardaki enerji verimliliğinin arttırılması ve enerji kayıplarının

en aza indirilmesi;

(iii) Binalarda fotovoltaik sistemlerin yaygınlaştırılması ve kullanımının arttırılması.

6) Atık Yönetimi:

(i) Katı atık (çöp) düzenli depolama alanlarının yönetimi;

(ii) Geri dönüşüm ve yeniden kullanım;

(iii) Çürütme;

(iv) Yakma;

(v) Atık su yönetimi;

(vi) Önleyici çevre yönetimi.

Politika araçları

Politika araçları ise, özellikle daha düşük karbon yoğun teknolojilerin pazara girmesini

kolaylaştırmak ya da özendirmek ve düzenlemek biçiminde önemli bir görev üstlenebilir. Öte

yandan, kalkınma düzeyi ve özel koşullar, örneğin enerjide fosil yakıtlara yüksek düzeyde

bağımlılık vb., politika araçlarının ülkeden ülkeye farklılıklar göstermesine neden olabilir. Yine

de, bunun ulusal düzeydeki en uygun karışımı, yerel yöneticilerle, özel ve kamu yatırımcı

kuruluşlarıyla, bilimsel ve teknik araştırma/geliştirme kuruluşlarıyla, sanayi ve iş birliklerinin ya

da kuruluşlarının temsilcileriyle gerçekleştirilecek olan geniş açılı ve etkili bir danışma süreciyle

geliştirilebilir. Politika araçları aşağıda verilenleri içerebilir (Türkeş, 2001c):

(i) Sera gazı salımlarını arttıran desteklerin azaltılmasını ya da kaldırılmasını

(örneğin, ulaştırma destekleri, vb.);

(ii) Enerji fiyatlandırma stratejilerini (örneğin, enerji desteklerinin azaltılmasını,

karbon vergilerini, vb.);

(iii) Ulusal ve uluslararası ticareti yapılabilir salım izinlerini ve ortak yürütme

projelerini;

(iv) Sanayi (tarım, ulaştırma, vb.) ile ortak gönüllü programları ve görüşmelerle

sağlanan anlaşmaları;

(v) İsteme yönelik yönetim programlarını;

(vi) Enerjinin yeterli ve verimli kullanım standartlarını içeren düzenleyici programları;

(vii) İleri teknolojilerin geliştirilmesini ve uygulanmasını önemli düzeyde destekleyen

ya da sağlayan pazar araçlarını ve tanıtım programlarını; ve

(viii) Ürün markalama düzenlemelerini ya da programlarını.

İklim Değişikliğine Uyum ve Karşı Stratejiler

Türkiye’nin iklim değişikliği, kuraklık ve çölleşmeye duyarlılığı, onlardan etkilenme

eğilimi ve konuyla ilgili öngörüler dikkate alınarak, İklim Değişikliklerinin Tarım Üzerine

Etkileri Paneli Sonuç Bildirgesi’nde Türkiye için somut önerilerde bulunulmuştur. Bunlardan

bazıları aşağıda verilmiştir (İklim Değişikliklerinin Tarım Üzerine Etkileri Paneli Sonuç

Bildirgesi, Kasım 2001):

(i) Gelecekteki daha sıcak ve kurak koşullar dikkate alınarak, daha kurakçıl ve sıcak

koşullara uygun tarımsal bitki çeşitlerinin belirlenmesi; konuyla ilgili araştırma

projelerinin geliştirilmesi ve bunların desteklenmesi;

(ii) Su kaynaklarının daha akılcı ve ekonomik kullanımını sağlamak amacıyla

hazırlanmış olan ‘Su Kanunu’nun, bir an önce çıkarılması ve etkin olarak

uygulanması;

(iii) Sürdürülebilir tarım ve ormancılığa ulaşmak amacıyla hazırlanan ‘Toprak

Kanunu’nun, bir an önce çıkarılması;

(iv) Toprak Kanunu’nun, arazi toplulaştırması ile tarım ve orman arazilerinin amaç

dışı kullanımını önlemesi;

(v) Türkiye tarım bölgelerinin, toprak, su ve iklim koşulları dikkate alınarak

belirlenmesi ve bölgelere uygun çeşit seçiminin ve geliştirilmesinin yapılması;

(vi) Sulamada tasarrufu özendirici ücretlendirme sisteminin uygulanması;

(vii) İklim değişikliği ve kuraklık ile öteki hava ve iklim afetlerini de dikkate alan tarım

sigortası sisteminin bir an önce yasallaşması ve tarımsal üretimin gelişmiş

ülkelerde olduğu gibi devlet tarafından desteklenmesi;

(viii) Ormanların birer karbon yutağı olduğu da dikkate alınarak, ormanlaştırma,

yeniden ormanlaştırma, erozyon kontrolü, ve çayır/mera ıslahı için bütçeden

yeterli kaynak aktarılmasının sağlanması.