Diyabetli gebeye yakın takip

[GİZEMLİ]

Diyabetli kadınların gebeliklerinin ve gebelik sırasında ortaya çıkan diyabeti olan kadınların özel bir ekip tarafından izlenmesi gerekiyor. Aksi halde hem annenin hem de bebeğin sağlığı riske giriyor.

Ülkemizde 3 milyona yakın insanı etkilediği tahmin edilen diyabet hastalığı çocuk sahibi olmayı da zorlaştıran hastalıklardan birisi olarak kabul ediliyor. Bu nedenle diyabetik gebenin takibinin bir ekip tarafından tam teşekküllü yenidoğan yoğun bakımı imkanları olan bir ünitede yapılması büyük önem taşıyor.

Acıbadem Hastanesi Kadın hastalıkları ve doğum uzmanı Dr. Cem Ayhan insülinin bulunduğu 1921 yılından önce diyabetik kadınların kısır olarak kabul edildiğini hatırlatarak, "Bu dönemde diyabetin varlığı gebeliğin tibbi nedenlerle sonlandırılması nedeniydi. Nadiren oluşan gebeliklerin yüzde 50"sinde bebek, yüzde 25"inde ise anne kaybedilmekteydi. Günümüzde ise diyabetik anneler yüksek riskli gebelik ünitelerinde bir ekip yaklaşımıyla takip edilerek çocuk sahibi olabiliyorlar" diye konuşuyor.

Bebeğin gelişimdeki sorunlar

Diyabet hastası olan kadınların hamilelikleri birçok risk taşıyor. Erken gebelik döneminde yani ilk 12 hafta içinde düşük ortaya çıkabiliyor. Dr Cem Ayhan "Bebek diyabete eğilimli olabiliyor. Kontrolsüz diyabeti olan annelerin bebeklerinde doğuştan anomali riski yüksektir" diyor ve ekliyor:

"Bu risk insülin kullanan diyabetik anne adaylarında kullanmayanlara göre 8

kat fazladır. Kardiyak ve nöral tüp defektleri başta olmak üzere bütün organların anomalileri olabilmektedir. Kalp anomalileri normal populasyona göre 5-18 kat artar. Bu anomaliler dışında anne karnında bebeğin ölmesi gibi sorunlar gözlenebilir."

Gebelik öncesi yapılması gereken testler

Öncelikle mevcut diyabetin kontrol altında olup olmadığı ve diyabetin anne adayının hangi organında ne kadar tahribat yaptığının ortaya konması öneriliyor. Bu amaçla açlık ve en az 3 kez tokluk kan şekerleri ölçümü ve uzun dönemli kan şekeri düzeyini gösteren ölçümlerin yapılması büyük önem taşıyor.

Dr Cem Ayhan "Bunun dışında göz dibi bakısı diyabetik retinopati varlığını gösterme açısından yardımcı olacaktır. Gebe kalmadan önce açlık kan şekerlerinin 90 mg/dl den az ve tokluk kan şekerlerinin 120 mg/dl den az olması sağlanmalıdır. Anne adayının aldığı oral hipoglisemik ilaçlar, özellikle tolbutamide grubu ilaçlar potansiyel zararlı etkilerinden dolayı bırakılmalı kan şekeri kontrolü insülinle sağlanmalıdır.

Gebelik takibi nasıl yapılmalı?

Diyabetli kadınların takibinin gebeliklerinde çıkabilecek sorunlar nedeniyle özel bir ekip tarafından yapılması şart. Dr Cem Ayhan şunları söylüyor:

"Bu ekipte konuyla ilgili tecrübeli bir obstetrisyen, bir endokrinolog, bir neonatalog ve diyetisyen bulunmalıdır. Bütün diyabetik anne adayları hipoglisemi ve enfeksiyon yönünden eğitilmelidir. Bu gebelerde kilo alımının sıkı izlenmesi hastanın insülin ihtiyacını belirlemekte hayati öneme sahiptir, gebelik yaşı ilerledikçe insülin ihtiyacının artacağı hatırlanmalıdır.Glikozüri varlığı kan şekeri profili çıkartılması için bir endikasyondur. Kan şekeri profili en az 1 açlık ve 3 tokluk kan şekeri bakılarak çıkartılmalıdır."

Diyet nasıl planlanmalı?

Diyabetik annelerin gebelikleri sırasında diyetlerinin de son derece dikkatli planlanması gerekiyor. Bu dönemde diyabetik gebenin günlük kalori ihtiyacı 25-35 kcal/kg formülüyle hesaplanıyor. Dr Cem Ayhan diyetle ilgili şu bilgiyi veriyor:

"Diyetin yüzde 40-50"si karbonhidratlardan, yüzde 30-40 yağlardan, yüzde 20'si ise proteinlerden karşılanmalıdır. yağlar ve şekerlerden karşılanmalıdır. 3 ana öğün yanına mutlaka ara öğünler konmalıdır. Günlük total kalori ihtiyacının yüzde 10 "u kahvaltıyla,, yüzde 20-30"u öğle yemeğiyle, yüzde 30-40"ı akşam yemeğiyle, yüzde 30"u ise ara öğünlerle verilmelidir. Hastalara hipoglisemi konusunda eğitim verilmeli ve tedavisi için yanlarında meyve suyu ve/veya şeker bulundurmaları önerilmelidir."

İnsülin dozu planlanması

İlk üç ayda insülin ihtiyacının 0.5 U/kg/gün, ikinci üç ayda 0.8 U/kg/gün, son üç ayda ise 1-1.2 U/kg/gün olarak hesaplanması gerektiğini belirten Dr Cem Ayhan "Bu doz bölünerek verilmelidir Gebelikte hedef açlık kan şekerinin 90 tokluk kan şekerlerinin 120 mg/dl altında tutulmasıdır.

İnsülinin bölünmüş dozlarda yapılması tercih edilir. Gün içinde kısa etkili human insülin kullanılır ve gece yatmadan önce orta-uzun etkili NPH insülini yapılması regülasyonu kolaylaştırmaktadır" diye konuşuyor.

Gebelik diyabeti nedir?

Diyabetik gebeliklerin yanısıra gebelik döneminde ortaya çıkan diyabet de hem annenin hem de bebeğin sağlığı açısından büyük risk yaratıyor. Dr. Cem Ayhan gebelik diyabetini, "gebelik sırasında plasentadan salgılanan ve insülin hormonunun etkileri azaltan hormonlar ve gebelik haftası ilerledikçe artan insülin ihtiyacının karşılanamaması nedeniyle gelişen glikoz metabolizma bozukluğu" olarak tanımlıyor ve şöyle devam ediyor:

"Bebek, diyabetik anne bebeklerine benzer şekilde artmış perinatal mortalite oranlarına sahiptir. Bebekte hipoglisemi, solunum sıkıntısı, solunum yetmezliği, elektrolit insidansı ve artmış obesite riskini görebiliriz. Ayrıca bu anne adaylarında artan bir hipertansiyon ve gebelik toxemisi riski mevcuttur ki bu da bebeği doğrudan olumsuz etkilemektedir.Kesin tanısı açlık kan şekerinin ve tokluk kan şekerinin

ölçülmesiyle konulur. Tedavinin ilk basamağı diyet uygulamasıdır. Kilo başına 25-35 kcal/kg başlandıktan sonra haftalık kan şekeri ölçümleri yapılmalıdır. Diyet yeterli olmuyorsa açlık kan şekeri 100 den fazla tokluk kan şekerleri 120 den fazla ise insülin uygulamasına başlanmalıdır.

Normalden büyük olan bebeklerde normal doğum sırasında baş-pelvis uygunsuzluğu, omuz takılması gibi komplikasyonlar daha sık yaşanır. Beklenen doğum ağırlığı 4000 gramdan fazla olanlarda sezaryan önerilmelidir.

Yenidoğan bebek anneden gelen yüksek glikoz seviyeleri doğumla birlikte kesildiği için hipoglisemi riski altındadır. Bu bebekler yakın gözlem altında tutulmalı ve erken beslenmelidirler, ileriki yaşamlarında diyabet geliştirme ihtimalini taşırlar."

Gebeliğinde diyabet problemi yaşayan kadınların doğumdan sonra da hem tedavilerinin hem de diyetlerinin dikkatli bir biçimde planlanması gerekiyor. Dr Cem Ayhan doğumdan sonra dikkat edilmesi gereken konularla ilgili şöyle konuşuyor:

"Gerek diyabetik gebelerde gerekse gebelik diyabeti olanlarda doğumla birlikte insülin ihtiyacı ileri derecede azalır. Bu nedenle aldıkları insülin kesilerek insülinle tampone dextros solüsyonu gönderilmeli ve kan şekeri takiplerine göre insülin dozları ayarlanmalıdır. Gebelik öncesinde insülin kullanan annelerde eski doza dönmek uygun olabilir ancak kan şekerleri monitorize edilerek bu geçiş 24-48 saatte sağlanmalıdır. Diyetleri emzirme nedeniyle 300 kalori arttırılmalıdır."